Speel…

Pa-G het altyd gesê: “Kinders mag nie die grootmense se tande sit en tel nie.” Dit het veroorsaak, dat wanneer ons die dag mense gekry het, die kinders moes gaan speel. Verkieslik buite. En dis iets wat ons bitter goed kon doen.

Sy ander gereelde sê-ding was: “Ai, die kinders van vandag tog…” Want sien, Pa-hulle se hele generasie het mos in ‘n era grootgeword toe alles nog moeilik was en al die kinders toevallig sewe myl in die winter deur die ryp met kaalvoete en gelapte truie moes skool toe loop. En in hulle dae daar was natuurlik nog nie rekenaars en playstations en TV’s en ander duur speelgoed nie. Hulle moes na afloop van skool met die boerdery help of in die tuin werk. Sonder vergoeding. Want dit was taai om kinders te wees in daai pre-historiese tye. Heel nders as die kinders van vandag.

Anyhow, toe ek destyds met Handbriek-2 getroud is en sy haar drie brokke bedorwenheid tot my andersins rustige bestaan bygevoeg het, het ek so baie aan Pa-G se woorde gedink: “Ai, die kinders van vandag…” Want daar het nie vir hulle iets bestaan soos om buite te speel nie; hulle vermaak naweek-in en naweek-uit was om voor die verdomde TV en PlayStation te sit en stink. Uur na uur, en as hulle nie moes vreet en so nou en dan moes gaan kak nie, het hulle seker nooit van hulle gatte af opgestaan nie.

En dit laat my dink aan hoe lekker ons self as kinders gespeel het. Veral wanneer vriende of familie kom kuier het.

Ek kon net so lekker op my eie speel. Ek was seker so vier of vyf jaar oud, toe my pa vir my een Kersfees so ‘n pragtige rooi trap-trekker gekoop het. Ek het met daai ding gery, ure en ure aanmekaar. Die hele tuin deur. Op en af op die sement-oprit voor die garage se deur. En so nou en dan op die sypaadjie of in die straat wanneer Ma-E nie gekyk het nie. My pa moes op ‘n stadium so ‘n stuk groen hose-pipe oor die trekker se voet-trappers vasmaak, want die goed het my kaal voete permanent nerwe afgeskaaf. En hy’t ook vir my ‘n lekker stuk taai stok gesny en met wit winkeltou aan die stuurwiel vasgemaak vir ‘n rat-hefboom. Ek’t met daai trekker gery en gespin totdat sy plastiek-wiele heeltemal deur was; toe het Pa dit vervang met ons ou baba-pram se wiele. En dié wiele kan seker vandag nog ry. Ek’s seker daai rooi trekker met die hose-pipe trappers en die rathefboom is vandag nog in Ma se huis se kelder. Ek moet bietjie gaan kyk as ek weer eendag daar gaan kuier.

As klein seuntjie het ek geweldig baie model-karretjies (matchbox toys) gehad. Wanneer ek klaar daarmee gespeel het, is elke karretjie sorgvuldig skoongemaak en mooi in sy boksie gebêre vir die volgende speel-sessie. Toe my neef-F gebore is, het my ma-hulle al my karretjies vir hom gegee. My hart is vandag nog seer daaroor.

Baie naweke is ons na Tannie-L en Oom-Japie-hulle se Karoo-plaas toe. Daar het so baie dinge op die plaas gebeur, dit regverdig ‘n eie blog op ‘n later stadium. Maar, een betrokke keer, het ek vir vyftig sent (wat ek eers na BAIE beloftes by Pa gekry het) by een van die ‘koediens’ op die plaas ‘n draad-kar gekoop. Sjoe, ek het met daai draadkar gespeel! Op ‘n stadium het ek dae aaneen spandeer om hom met elektriese draad (die rooi, blou en groen gekleurde tipes) oor te trek. En toe het daai kar darem vir jou spoggerig gelyk en eers vinnig gery! Wonder soms wat van hom geword het. Seker vir een van my niggies of nefies of tefies gegee.

Suster-T het op ‘n stadium ‘n meisie-maatjie gehad, en hulle het altyd in Suster-T se kamer popgespeel. En aangesien ek maar toe nog maar klein was en jonger as die meisiekinders, het ek eendag daarop aangedring om saam met hulle te gaan speel. Totdat my pa daarvan uitgevind het en my pop-spelery vir altyd en ewig (amen) met ‘n brandende gat verban het.

Neef-S se ma, Tannie-H, en Pa-G, was broer en suster. So nou en dan, veral gedurende vakansie-tye, het Neef-S partymaal sommer so vir die hele naweek by ons kom kuier. En mense, kon ons speel! My ma-hulle het ‘n baie groot agterplaas gehad, met drie terrasse van die huis af tot onder by die agterste heining. Alles bedek met gras en blombeddings. En ek en Neef-S het in daai agterplaas gespeel van vroeg-more af, een strook deur totdat die muskiete ons vroeg-aand in die huis ingejaag het. As ek moes tel hoeveel treine ons darem daar opgeblaas het!! Ons het met Ma se tuinslang treinspore gebou, dekking geslaan en geduldig gelê en wag vir die trein om verby te kruie. Dan het ons die dinamiet en bomme laat ontplof en die denkbeeldige yster-monster met ewe onsigbare handgranate gelooi, en binne minute met geskreeu en war-cries totale beheer van die trein oorgeneem. Dit was nooit maklik nie, want die treine in daai dae was erg beskerm teen boewe-van-die-nag soos ons, deur swaar gewapende magte en hulle futuristiese wapens. Maar ek en Neef-S het altyd as oorwinnaars uit die stryd getree.

Ons het altyd Pa-G se Kombi se groot groen seil gevat, dit oor die wasgoed-lyn gehang en die kante met komerse en wasgoedpennetjies toegemaak. Dit was ons grot, basis, of den. Ons het eindelose ure daar deurgebring om ons volgende aanvalle en strategie te beplan, en om die plek te beveilig teen die wilde diere en rowers wat ons altyd daar wou uitoorlê.

Saans, in die huis, het ons altyd movies probeer maak. Dit was nog voor die dae van videos en TV. Ons het Pa-G se rooi flitslig en sy vergrootglas uit sy bedkassie gaan ontvoer en dan ure lank probeer om my View-Master se prentjies teen die wit kamer-muur te vertoon. Keer op keer het ons gefaal, aand na aand het ons maar net weer probeer. En telkemale het Pa-G gemoan oor sy flitslig se batterye wat alweer sonder rede pap was.

Ma-E se ouer suster, Tannie-D-hulle, het in Port Elizabeth gebly. Dit was baie ver van ons af in daai dae – seker so in die orde van 30 km. So ons het nie juis baie soontoe gegaan nie want Pa-G was nie lief daarvoor om op die familie se nekke te gaan lê nie. Wanneer ons wel soontoe gegaan het, het ek en Suster-T altyd gehoop dat dit lekker weer in die Baai sou wees, want dan kon ons swem. Sien, Tannie-D-hulle het ‘n lekker groot swembad gehad. Hulle groot huis in Westering het ook ‘n stort ingehad. Iets totaal ongehoords vir ons Uitenhagers.

Wanneer Tannie-D en Oom-M-hulle by ons kom kuier het, was dit ook altyd lekker. Hulle het twee seuns gehad, my neefs. Dié was so ‘n klompie jaar ouer as ek en Suster-T, en ons het dus nie regtig buite gespeel soos met al ons ander jonger neefs en nigs nie. So nou en dan het Neef-A vir ‘n naweek by ons kom oorbly, en dit was altyd groot fun. Soos die keer wat ons van Uitenhage af deur Wide Horizon gery het met die blou Kombi, en eers teen laat-middag op Patensie geland het. (ek glo nie Pa-G het regtig geweet waarnatoe ons op pad was nie… hy het maar net die pad gevolg). En op Patensie het Ma-E nog vir ons ‘n sakkie lemoene gekoop, want almal was tot die dood toe honger na die lang stofpad in die stadige, blou Kombi. Ek is seker dat Oorle-Neef-A vandag nog daai dag sou onthou het as hy nog gelewe het.

Anyhow, as hulle kom kuier het, het die aande gewoonlik ontaard in spookstories. Newe-L en A het op ‘n stadium so ‘n battery speelgoed-skip gehad, met groen en rooi liggies wat kon aan- en afskakel. Net soos ‘n regte skip. En dan, saans, is die kamer se ligte afgeskakel en het hulle ons in die donker bangemaak met die skip se liggies en hulle eindelose spook-stories.

O ja, eenkeer het hulle ‘n ou metaal-tipe flitslig daar aangebring. Sonder batterye. Die twee ouer neefs het dan vooraf die torch oopgeskroef en daarin gepoep. En dan was dit vir hulle groot fun as ek en Suster-T tot ons disgust en onder dwang daaraan moes ruik.

As Oom-W en tannie-L-hulle en hulle ses kinders kom kuier het, was dit ‘n spelery van ‘n heel ander aard. Natuurlik ook buite. Van wegkruipertjie tot Wolf-wolf tot Aan-aan. En ek onthou dat die persoon wat AAN is altyd ge’pick’ moes word met een van die volgende rympies:

“Op die klavier staan ‘n bottel wyn,
Die een wat daaraan drink se asem sal stink,
En uit is jy my kind!”

Of:

“Olke bolke, riebeeck stolke,
Okle bolke knor.
Errie cherry chickary perry
Erry cherry chorts.”

Dan is die hele proses herhaal totdat net een persoon in was, en hy was aan vir wat ook al ons volgende sou speel.

Ander speletjies wat ons van tyd tot tyd tuis gespeel het (en hulle was op een of ander manier seisoenaal – dit het gekom en gegaan soos wat dit by die skool gewild was):

- Ding-bats;
- Albasters;
- Yo-yo’s (My Coca Cola ene was my all-time favourite en kon vreeslik lekker spin;)
- So ‘n speletjie met ‘n rek wat jy om jou bene sit en dan op verskillende manier daarmee spring;
- Jy trek op die sement ‘n sekere blok-patroon en moet dan op ‘n sekere manier daardeur spring ; ek dink ons het dit hop-scotch genoem?
- Tou-spring;
- K-I-N-G spel KING;
- Queenie;
- Jagentjies
- Polisie en Dief (Cowboy and Crooks)
- Tops (die ene met die tou wat jy gooi en jou opponent s’n probeer kloof).

As ons by Oom-J, en tannie-I op Despatch gaan kuier het, het ons altyd wegkruipertjie gespeel. Want hulle het ‘n moerske groot huis gehad, groot tuin en alles, en daar was tonne wegkruip-plek. En ons was by hulle toegelaat om na donker IN die huis te speel. Hulle het so ‘n cute dogter gehad, Dogter-B. Ek het altyd in my tiener-jare gedink sy’s baie oulik, tot ek uitgevind het dat dit nie reg was vir verlangse families se dogters om cute te wees vir bronstige tiener-seuns nie.

Saam met Buurdogters-O en E het ons altyd skool-skool gespeel. Hulle het so twee huise van ons af in die straat gebly en hulle huis het ‘n kelder gehad wat ingerig was as speel-kamer. O ja, ons het ook gereeld daar in die kelder Dokter-dokter gespeel. (Ask no questions, hear no lies).

Buurseun-B het reg langs ons gebly, hoër op in die straat. Hy was so drie jaar ouer as ek, en ons het altyd in vakansies Meccano modelle gebou. My gunsteling was die groot hyskraan wat sowat ‘n meter hoog gestaan het, wat die grootste ding wat mens met my nommer-6 stel kon bou. Buurseun-B het my ook altyd gehelp om ‘n kaskar te bou. Totdat daar eendag ‘n verdagte gebuigte spyker in die Kombi se tyre beland het: Ons gatte het abei gebrand en die kaskar is verban tot die volgende vakansie toe.

Ek en van die ander buurseuns het ook gereeld op die vlakkie agter my ma-hulle se huis gaan rugby-balle rondskop en krieket speel. Dan was al die buurt se manne daar en het ons gespeel tot ons tonge uitgehang het, of todat Ma-E vir my met die stoflap deur die venster gewaai het om te wys dat dit tyd was om huistoe te kom. Voordat Pa-G van die werk af kom.

Op daai selfde vlakkie het ek ook gereeld in vakansie-tye my tuisgemaakte kites gevlieg. Oorlede Oom-G (Buurdogters-O en E se pa) het altyd vir my een van sy groot diepsee-visstokke met baie gut op die groot katrol geleen en my vierkantige kites het gewoonlik die hoogste in die buurt gevlieg daamee.

Hulle het hier in my vroeg-hoërskool-jare so ‘n klein kerkie skuins-after Ma-hulle se huis gebou. Tydens die konstruksie daarvan, het ek en vriend-P eindelose ure met speelgoed-rewolwertjies en crackers daar tussen die konstruksie-werkers verwyl.

In standerd nege en matriek (dit was nog voor die dae van die grade), was ons seuns se gunsteling tydverwyl om direk na afloop van die September-vakansie, wanneer die meisies hulle lang swart kouse moes verruil vir die kort wit bobby-socks, na hulle wit bene te sit en staar en eindeloos daaroor te sit en kwyl. . . .

Sjoe… vandag het ek regtig in die argiewe van my gedagtes gaan rond-krap. My vraag is steeds: Is dit vandag steeds vir ons kinders moontlik en lekker om net kinders te wees? Weet hulle nog wat dit beteken om te speel?

Tot volgende keer….